Dossier: Het Leuvense gerechtsgebouw
Decoratieve elementen: traphal
2 bijlage(n)Albert Ciamberlani (1864-1956) decoreert het spiegelgewelf van de traphal met een plafondschildering. Het middenpaneel verbeeldt ‘de barmhartigheid verzacht de slag van justitie’ en de vier zijpanelen de ‘werkzaamheden van de mens op materieel en intellectueel vlak, die beschermd worden door het recht’. De esthetiek, met een voorkeur voor lieflijkheid, harmonieuze proporties, antieke naakte figuren en composities die meer op een heldere lijnvoering dan op kleurvlakken steunen, staat hier ten dienste van moraliserende en spirituele verheffing. Na voltooiing in 1932, verduidelijkt Ciamberlani zijn opzet. Hij wenst ‘een zeer leesbaar paneel te maken, met beperkte, weinig ingewikkelde symbolische elementen en een duidelijke decoratieve lijn’.
Plafondschildering in de traphal, Albert Ciamberlani, 1932. Foto Lander Loeckx.
In tegenstelling tot de zijpanelen, staat de voorstelling van het middenpaneel van 7 op 6 meter rechtstreeks in verband met de functie van het gebouw. Als een echo van de gevelreliëfs, stelt het een allegorie van de gerechtigheid voor, met centraal ‘de barmhartigheid verzacht de slag van justitie’, links ‘de rechtszoekenden’ en rechts ‘het gerecht’. Verschillende elementen benadrukken de rationele strengheid van de rechtspraak: de lectuur van het wetboek door een viriele jongeman met een onbewogen uitdrukking, de respectabele ouderdom van twee rechters, en het visuele effect van de rode kleur van hun toga’s, die het belang van hun missie accentueert. Deze felle toets contrasteert met de bleke uitvoering van de groep smekenden, die hun zwakheid beklemtoont. De uitgestoken handen van zowel de verzoekers als de rechter die justitie beveelt op te treden, leidt de blik van de toeschouwer, bij het bestijgen van de traphal, in eerste instantie naar de centrale vrouwelijke figuur van justitie die op het punt staat uit te halen met haar zwaard, alvorens zicht te bieden op de figuur van barmhartigheid.
Middenpaneel van de plafondschildering in de traphal, Albert Ciamberlani, 1932. Foto Lander Loeckx.
De op de vier zijpanelen verbeelde activiteiten dienen volgens de kunstenaar de boodschap dat een in vrede levende gemeenschap de vrucht is van gerechtigheid en niet louter van de strike toepassing van de wet. Volgende taferelen zijn op de friezen uitgewerkt.
- Aan de kant van het Smoldersplein staan in ‘la force et le travail’ ambachten centraal, zoals de ijzerbewerking door de hoefsmid en de stoffenweverij.
- Aan de kant van de Sint-Pieterskerk stelt ‘l’activité champêtre’ de landbewerking voor, met rechts een koeherder die een weerspannige os bedwingt om in te spannen en links een oogstscène met maaier met zeis.
- Aan de kant van de Vaartstraat verbeeldt ‘le repos’ de verpozing, met centraal een groep vrouwen, kinderen en rustende, leunende mannen, geflankeerd door een boer met ploeg links en aterdraagsters rechts.
- Aan de kant van de Diestsestraat toont ‘vérite et pensée’ de intellectuele bezigheden van de mens, namelijk het onderwijs (een oudere man die geografie onderricht bij een wereldbol), de poëzie (een declamerende vrouw) en muziek (dansende, zingende en spelende vrouwen).
Het plastische meesterschap van Ciamberlani blijkt uit de behandeling van de hoeken. In harmonie met de architectuur creëert hij er de illusie van dieptes, door de voorstelling van een steigerend paard, vogels in de lucht, een landschap met ruïne en een sterk verkort weergegeven stier.
Zijpaneel 'l'activité champêtre', Albert Ciamberlani, 1932. Foto Lander Loeckx.