Dossier: Het Leuvense gerechtsgebouw
De invulling van het gerechtsgebouw
2 bijlage(n)Wanneer het gebouw eind september 1930 in gebruik wordt genomen, huisvest het niet alleen de rechtbanken van eerste aanleg (burgerlijk en strafrechtelijk), de handelsrechtbank, twee vredegerechten, de gerechtelijke politie en het parket van de Leuvense procureur des Konings. Het biedt ook onderdak aan verschillende financiële diensten (o.a. hypotheek, kadaster, belastingen) en het arrondissementscommissariaat. Die bundeling van diensten biedt voordelen op korte en lange termijn. Enerzijds beoogt deze centralisatie de optimalisering van de gerechtelijke werking. De verhuur van lokaalruimte aan andere overheidsdiensten zorgt ook voor inkomsten voor de provincie die zwaar geïnvesteerd had in de nieuwbouw. Anderzijds kan men - indien nodig - extra lokaalruimte voor de gerechtelijke diensten vrijmaken door de verhuur stop te zetten. De provincie verhuurt overigens ook veertien lokalen en drie kelders aan de stad Leuven die bevoegd is voor de inrichting van de vredegerechten en de werkrechtersraad (le conseil de prud’homme).
Plan van het gelijkvloers, met verdeling van administratieve diensten, Oscar Francotte, 24/09/1927. Bijlage bij het huurcontract tussen provincie en stad Leuven. De aan de stad verhuurde lokalen zijn in het roze aangeduid. Collectie Rijksarchief Leuven.
Specifiek voor de gerechtelijke werking voorziet het gebouw vier grote zittingszalen: op het gelijkvloers voor de boetstraffelijke (heden correctionele) rechtbank en het vredegerecht, op de tweede verdieping voor de handels- en burgerlijke rechtbank. Naast deze zalen bevinden zich de beraadslagingslokalen. De kantoren van voorzitters, rechters, griffiers en administratief personeel bevinden zich nabij de zittingszalen waaraan zij verbonden zijn. Om de samenwerking tussen rechters en griffiers te vergemakkelijken, zijn hun kantoren vaak via een tussendeur verbonden. De linkervleugel op de eerste verdieping is in 1930 hoofdzakelijk gereserveerd voor het parket van de procureur des Konings, die onder andere de strafvordering in eerste aanleg uitoefent. Vlakbij bevinden zich cellen voor tijdelijke opsluiting van verdachten en het kantoor van de schouwarts. Nog op de eerste verdieping zijn er drie lokalen voor onderzoeksrechters. Voor de gerechtelijke politie zijn in de eerste plannen van het gerechtsgebouw vijf lokalen voorzien.
Plan van de 1ste verdieping van het Leuvens gerechtsgebouw, opgesteld door ingenieur Jean Ronsse op 1/3/1948. Op het plan zijn de lokalen van de gerechtelijke politie (oranje), het parket van de procureur des Konings (geel), de griffie van eerste aanleg (groen) en de onderzoeksrechters (blauw) aangeduid. Collectie Rijksarchief Leuven.
De laatste grote aanpassingen aan de indeling van het gerechtsgebouw vinden plaats in 1988 en 1996. De bestaande ruimte volstaat immers niet meer wegens de uitbreiding van de gerechtelijke diensten. Daarom gaat men in de periode 1988-1990, na de afbraak van het aanpalende 'Lovanium' bioscoopcomplex, over tot de bouw van een nieuwe vleugel in de Vaartstraat. Die is bestemd voor het parket van de procureur des Konings, de griffies van de handels- en arbeidsrechtbank, het arbeidsauditoraat en de gerechtelijke politie. Naar ontwerp van architecten F. De Smet en P. Doms telt ze vijf bouwlagen in hedendaagse functionele stijl. Een tweede grote wijziging betreft de inrichting van een assisenzaal in 1996. Nadat Leuven ingevolge de Sint-Michielsakkoorden hoofdstad van de nieuwe provincie Vlaams-Brabant is geworden, dient er zich een assisenhof met alle bijbehorende gerechtelijke diensten te vestigen. Het hof neemt daarbij de plaats in van het vredegerecht dat wegens plaatsgebrek verhuist en in 2001 definitief onderdak vindt in het gerestaureerde Villerscollege in de Vaartstraat.