Duitse relicten uit de Eerste Wereldoorlog in Limburg
Het Duitse leger stelde haar ruim vier jaar bezetting volledig in het teken van militaire logistiek. Alle bouwwerken en relicten houden dan ook verband met militaire toepassingen. De driehoek Genk, As en Maasmechelen kende een concentratie aan oefenterreinen. Leopoldsburg werd als grootste kazernecomplex in België dankbaar in gebruik genomen en verder uitgebouwd. Maar niet alle oefenterreinen lieten sporen na. Zo is er van het oefenterrein voor machinegeweren (Kommando-West) nabij Tongeren geen merkbaar relict over gebleven. Eén militair bouwproject is nog steeds in gebruik. De spoorweglijn Tongeren-Aken, die doorheen de Voerstreek loopt, is vandaag een economische verkeersader in goederenvervoer. Hierbij sommen we de meest markente WOI relicten op voor Limburg.

Vliegveld van As
Het vliegveld bevond zich deels op het grondgebied van Genk en van As. De 'Fliegerschiesschule Asch' werd rond 1917 opgericht en diende om piloten op te leiden in het vuren met Maxim machinegeweren vanuit een bewegende positie. Hiervoor had men met rails een parcours aangelegd in de vorm van een 8. Piloten zaten in nagebouwde vliegtuigrompen die machinaal over het parcours bewogen. Piloten dienden ondertussen beweegbare schietschijven te raken. Men schoot met scherp en de kogels hadden een groot bereik.  Om het gevaar voor verdwaalde kogels in te perken, wierp men rondom hoge aarden wallen op die dienst deden als 'kogelvangers'.

Opname van (een deel) van de werkploeg die werkte aan het opwerpen van de aarden 'kogelvanger' bij het oefenterrein bij As. (Stichting Erfgoed Eisden)

Het vliegveld en de gebouwen werden nadien door het Belgische leger overgenomen. In de late jaren '20 werd het complex ingericht als kinderkolonie. De oorspronkelijke Duitse hoofdgebouwen, sterk vervallen, waren tot voor kort nog aanwezig. Het terrein maakt deel uit van een recent herbestemmingsproject waarbij het hoofdgebouw gereconstrueerd wordt. Aan de rand van het schietparcours zijn een deel van de kogelvangers bewaard gebleven. Deze worden gevormd door een hoge wal van opgeworpen aarde, de Horensbergdam.

De gebouwen op het voormalige vliegveld dateerden uit de Duitse bezettingsperiode. De constructies bleken niet meer te restaureren. Ze werden inmiddels wel naar hun oorspronkelijke uitzicht heropgebouwd. De aarden wallen, kogelvangers, zijn nog steeds ter plaatse.

>> Militaire vliegschool en latere kinderkolonie (Inventaris Bouwkundig Erfgoed)
>> Eerste militaire vlucht op Duits militair vliegveld in As (Limburg 1914-1914)

Observatiebunker Domein Bokrijk
Uit de pastoorsverslagen voor Genk (Winterslag) kunnen we lezen dat Duitsers artillerie-oefeningen hielden in het Klotbroek en Zonhoverheide. Ruwweg werd geschoten in het gebied dat boven Boxbergheide ligt, tussen het Domein Bokrijk en het industrieterrein van Genk-Noord. Hiervan getuigt nog een twee verdiepingen hoge betonnen observatiebunker langs het fietspad bij het Arboretum van Bokrijk. Via de kijkspleten kon men het traject van het projectiel en de inslag observeren. Correcties werden doorgegeven aan de artilleriebatterij. Een heideterrein aan de rand van Cité IV en Boxbergheide vertoont sporen van loopgraven. Maar de relatie tussen deze relicten en het artillerie-oefenterrein (of WOI) is niet duidelijk.

Over de artillerie-observatiebunker in Bokrijk (bij het Wik), het artillerie oefenterrein en het schietveld bij Genk-Noord zijn nauwelijks gegevens beschikbaar.

Oefenterrein Mechelse Heide (Maasmechelen)
Vanaf 1916 laat de Duitse militaire administratie van het 4de leger een oefenterrein aanleggen op de Mechelse Heide. Tegenwoordig maakt dit terrein deel uit van de gemeente Maasmechelen. Onder de Eerste Wereldoorlog was het gekend als 'die Armee Minenwerfer-Schule Asch bei Genk'. Het Duitse leger oefende hier eenheden in het gebruik van loopgravenmortieren (o.a. leichten Minenwerfer). Hiervoor werd een uitgebreid loopgravennetwerk aangelegd met schuil-, observatie- en minenwerferbunkers. De sporen hiervan zijn nog duidelijk te zien in het huidige landschap. Naast de talrijke granaattrechters kan men vanuit de lucht nog duidelijk het loopgravennetwerk herkennen. Mogelijk werd het terrein ook gebruikt voor schietoefeningen met vliegtuigen. De meeste bunkers zijn nog aanwezig. Enkele werden reeds bij het terugtrekken door de Duitse troepen gedynamiteerd. Twee bunkers staan bij een wandelpad en zijn toegankelijk.

Het typische geometrische meanderpatroon van Duitse loopgraven is op luchtopnames van de Mechelse Heide goed te herkennen. Het netwerk is uitgebreider dan het zichtbare gedeelte op de foto. Een omvangrijker deel wordt door bebossing aan het zicht onttrokken. Samen met de meeste bunkers bevinden ze zich nog in goede staat.

Duitse soldaten die opleiding volgden in de 'Armee Minenwerfer-Schule' werden ingekwartierd in de omringende gemeenten. Hier poseert een groep bij de tramsporen aan de oude kanaalbrug in Vucht (Stichting Erfgoed Eisden).

>> Duits oefenterrein Eerste Wereldoorlog (Inventaris Bouwkundig Erfgoed)

Spoorwegviaducten en -tunnels in Voeren
In Sint-Martens-Voeren en Remersdaal werden onder de Eerste Wereldoorlog door de Duitse bezettingsmacht spoorwegviaducten en de tunnels aangelegd. Het Duitse leger zocht een bijkomende verbinding met Aken via Tongeren. De 'IJzeren Rijn' via Nederland kon men om redenen van nuetraliteit niet gebruiken. Het Duitse bevel besloot in 1915 tot de aanleg van een 45 kilometer lange route doorheen de heuvelachtige Voerstreek. Naast viaducten en tunnels zijn er ook nog vier verluchtingsschachten gekend. De spoorwegverbinding is na bijna honderd jaar nog steeds in gebruik. Deze lijn is voor Limburg de enige functionerende economische spoorwegverbinding met Duitsland en het Ruhrgebied.

De spoorwegtunnels en -viaducten in de Voerstreek maken deel uit van de lijn Tongeren-Aken die door de Duitsers werd aangelegd voor troepentransport en bevoorrading. Dit reclict kent een actief gebruik en is voor België een belangrijke economische transportader.

>> Spoorwegviaduct en tunnel in Sint-Martens-Voeren (Inventaris Bouwkundig Erfgoed)
>> Spoorwegviaduct Remersdaal (Inventaris Bouwkundig Erfgoed)
>> Verluchtingsschachten spoorwegtunnel Teuven (Inventaris Bouwkundig Erfgoed)
>> Opening van nieuwe spoorverbinding tussen Aken en Tongeren (Limburg 1914-1914)

Militaire infrastructuur Leopoldsburg (Übungsplatz Beverloo)
Vanaf oktober 1914 werd het militaire kamp bij Leopoldsburg definitief door Duitse troepen bezet. Het 'Kamp van Beverlo' geldt op dat moment als het grootste militaire kamp van België. De kazernes en de uitgestrekte oefenterreinen worden door de Duitsers gebruikt voor opleidingen en experimenten. De Infanterie-Ersatz-Truppe Beverloo (IETB) stoomde eenheden klaar voor het volledige Westelijk front. Op elk gegeven moment verbleven 30.000 militairen in Leopoldsburg. Gedurende de gehele oorlogsperiode hebben meer dan een half miljoen Duitse soldaten opleidingen gevolgd in de Übungsplatz Beverloo. De Chemicus Fritz Haber voert hier begin april 1915 testen uit in het gebruik van chloorgas. Later die maand, op 22 april 1915, zou het chloorgas bij Steenstrate haast voor een Duitse doorbraak in het Frans-Canadese front zorgen (Ieperboog, Tweede slag om Ieper). De Duitsers bouwen het kamp stelselmatig verder uit. Bij hun aankomst in 1914 was er nauwelijks elektriciteit. Bij het vertrek van de Duitse troepen in 1918 was het kamp volledig van elektriciteit voorzien.

Onder de bezetting hebben de Duitsers het kezernecomplex van Leopoldsburg gemoderniseerd en verder uitgebouwd. Op de foto Duitse eenheden bij nieuwe kazernegebouwen. De meeste van deze constructies werden onder de Tweede Wereldoorlog in een bombardement vernietigd.

>> online WOI collectie van het Museum van het Kamp van Beverlo
>> Museum van het kamp van Beverlo
>> Kamp van Beverlo (Inventaris Bouwkundig Erfgoed)
>> Kamp van Beverlo ingenomen (Limburg 1914-1914)