CPSAL of 'het Komiteit'
Na de Duitse inval in 1914 leidde het bezette België al snel onder tekorten. Het Comité Provincial de Secours et d'Alimantation du Limbourg (CPSAL) werd onder de Eerste Wereldoorlog opgericht om de voedselbevoorrading in Limburg te coördineren. Het CPSAL was een provinciale afdeling van het CNSA (Comité National de Secours et d’Alimentation). De CNSA was de officiële benaming. In Vlaanderen werd ook gesproken over het NKHV of het Nationale Komiteit voor Hulp en Voeding, kortweg ‘het Komiteit’.

Fotografische dankbetuiging aan het Amerikaanse volk, genomen in Linde, Peer in 1919. Na de Eerste Wereldoorlog werden vanuit geheel België dergelijke dankbetuigingen vervaardigd. Bron: Dat Stedeken Peer / Kamiel Nyssen

Amerikaanse hulp
Het CNSA stond in, met de toestemming van de Duitse overheden, voor de bevoorrading van de Belgische bevolking. Het CNSA was hiervoor aangewezen op goederen die werden geleverd door de Commission for Relief in Belgium (CRB), of het ‘Belgian Relief’, dat onder toezicht stond van neutrale mogendheden. Het CRB zag bovendien toe op een correcte verdeling van de hulpgoederen door het CNSA en haar provinciale en lokale vertakkingen. Het initiatief voor de Belgian Relief werd genomen door de Verenigde Staten. Tot aan haar engagement in de oorlog bleven de Verenigde Staten, onder toezicht van de Amerikaanse ambassadeur Brand Whitlock, de bevoorradingen coördineren. Na 1917 werd deze rol overgenomen door Nederland en Spanje. Vanaf dan is sprake van het Comité Hispano-Néerlandais pour la protection du ravitaillement de la Belgique et du Nord de la France of CHN.

De CPSAL collectie
Begin jaren tachtig kon de Provincie Limburg een serie glasplaatnegatieven en fotoafdrukken verwerven van karikaturen over het CPSAL. Het betrof fotografische reproducties van een reeks van 83 aquarellen, vervaardigd door Edward Jonckheere uit Brugge. Elke aquarel portretteerde één of meerdere prominenten uit het CPSAL. De lokale afdelingen werden geleid door plaatselijke hoogwaardigheidsbekleders, topambtenaren en personaliteiten. De karikaturen zijn doorgaans bijzonder mild. In scenografie en uitwerking refereren de aquarellen naar de streek, het beroep of de liefhebberij van de CPSAL prominenten. Varianten op het acroniem CPSAL versterken de ludieke invalshoek, zoals de bijgevoegde afbeelding toont.

Milde karikaturen
Naast lokale prominenten komen ook internationale figuren zoals Brand Whitlock en hun latere Nederlandse en Spaanse opvolgers aan bod. Een enkele reeks karikaturen refereert naar het overkoepelende CRB, CHN en CNSA. Er zijn geen karikaturen over Duitsland of Duitse overheden. Het milde karakter van deze karikaturen doet vermoeden dat ze uitgewerkt en bedoeld waren als een attentie of present aan de prominenten van het CPSAL. Mogelijk werden de karikaturen in opdracht gemaakt ter gelegenheid van het afsluiten van de activiteiten van het CPSAL. Dit vermoeden wordt verder versterkt door een recente vondst van een ingebonden album met een verzorgde bundeling van deze karikaturen.

 

Karikatuur van Clément Peten op een paard in een druk bezet hippodroom met als ludieke variant op het CPSAL acroniem; ‘Club Patriotique de Sports et d'Athlétisme du Limbourg’. Burgemeester Peten bezat een geroemde paardenfokkerij.

De glasnegatieven worden bewaard in de Provinciale Bibliotheek Limburg. De afdrukken van deze glasnegatieven zijn raadpleegbaar in het Provinciaal Archief Limburg (PAL, 251 dossier nr.100). De locatie van de originele aquarellen is onbekend. Mogelijk werden ze aan de afgebeelde persoon geschonken, tezamen met een ingebonden album met de afdrukken van de volledige reeks.

>> Bekijk hier de collectie van de CPSAL karikaturen van het Provinciaal Archief Limburg (PAL).

>> Literatuur: VAN LAERE, R., Het C.P.S.A.L. en de bevoorrading van Limburg tijdens Wereldoorlog I. In: Limburg, Federatie van de Geschied- en Oudheidkundige Kringen van Limburg, Jrg.61, nr.5, 1982, pp.210-226.