Etnografische collectie annuntiaten op Erfgoedplus.be: bouwstenen voor een verhaal over culturele identiteit.

tekst: Ria Christens
 

De ruim 400 objecten tellende etnografische collectie van de zusters annuntiaten is in de voorbije maanden gefotografeerd en toegankelijk gemaakt op Erfgoedplus.be. Het gaat om een breed gamma van gebruiks-, sier- en kunstvoorwerpen in de meest uiteenlopende materialen: diverse tropische houtsoorten, keramiek, metaal, boom- en grasvezels. Een selectie van stukken werd onlangs al gebruikt in de tentoonstelling ‘De vier momenten van de zon’ met en voor leerlingen van het secundair onderwijs.  Het opzet van deze tentoonstelling bestond er niet in om te onderscheiden of te classificeren.  De vraag was niet zozeer welke objecten werden gemaakt door welke stam.  Veeleer kwamen angsten en emoties naar voor uit de stukken, die herkenbaar zijn voor ons. Zo wordt dit soort de objecten ook bij ander erfgoedwerk bij voorkeur gebruikt als bouwstenen om een verhaal te vertellen dat insluitend in plaats van uitsluitend, verbindend in plaats van classificerend werkt.

Deze Minganji poppen refereren naar Congolese dorpsrituelen. De dansers, die gehuld zijn in raffiapakken en maskers dragen, verbeelden de geheime krachten van de natuur en treden tijdens het dansen in verbinding met de voorouders. Collectie museale objecten van de zusters annuntiaten van het Heilig-Hartinstituut Heverlee, inv.nr. Z221 en Z222.
 

De missiezusters annuntiaten van Heverlee waren actief in Congo vanaf 1932, in Burundi vanaf 1958 en recenter in Kameroen.  Ze kochten stukken van plaatselijke kunstenaars, kregen ze als geschenk of ze brachten gebruiksvoorwerpen mee naar huis.  Vaak is het verhaal achter de stukken nog bekend.  Het Afrikaanse erfgoed, waarrond bij de huidige generatie Afrikanen overigens een groeiend bewustzijn is, is overigens ook een beetje ‘ons erfgoed’.  Voor de oudere generatie is de Congolese koloniale cultuur bijvoorbeeld zeer herkenbaar, zelfs voor diegenen die zelf nooit in Congo verbleven.  Ze was in de jaren 1950 tot in de gemiddelde Vlaamse huiskamer doorgedrongen.

Masulu of hoofdsteun in mingolohout gemaakt door kunstenaar Andre Mayele van de Tshokwestam. Collectie museale objecten van de zusters annuntiaten van het Heilig-Hartinstituut Heverlee, inv.nr. Z26.

Hoe waardevol is deze collectie?  Het zijn de zeldzaamheid en de wet van vraag en aanbod die op de private kunstmarkt de kunstwaarde van een stuk bepalen.  Maar de waarde van dit soort erfgoed mag niet alleen afgemeten worden aan zijn intrinsieke kunstwaarde.  Ze wordt evenzeer bepaald door de context die het stuk overbrengt, het verhaal dat er nog aan vasthangt.  In welke mate is dat bekend en correct?  Ook de impact die het object heeft bij de toeschouwer is belangrijk.  Kunst en ruimer erfgoed zijn interessant als ze de toeschouwer kunnen beroeren, iets vertellen, een middel tot verbinding zijn.  En dat kan even goed met reproducties of met de zgn. Afrikaanse toeristenkunst…

Ria Christens is archivaris en erfgoedmedwerker van Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee. Meer informatie over de collectie en het werk van de zusters vindt u op de blog http://annuntiaten.skynetblogs.be.