Onder de werktitel ‘Vlaams-Brabant drinkt’ is de provincie Vlaams-Brabant gestart met een nieuw erfgoedproject waarbij de rol van alcohol in het dagelijks leven centraal staat. Dit onderzoeks- en publicatieproject verloopt in samenwerking met de private archief- en documentatiecentra KADOC, Amsab-ISG, ADVN en Liberaal Archief. Het is de bedoeling het belang van zowel productie, distributie als consumptie bij de identiteitsvorming en de verbeelding van inwoners van Vlaams-Brabant, voor de periode van 1795 tot vandaag, te onderzoeken.

Speelde de productie van bier, jenever en wijn een rol in de beeldvorming van de dagelijkse werkelijkheid van de bewoners? Bekleedden de producenten, de handelaars en caféuitbaters een centrale positie in het lokale sociale, economische, politieke en culturele leven? Hoe werden deze actoren in de lokale gemeenschap bekeken? Hoe zagen zij zichzelf? Maakten de werknemers van brouwerijen, stokerijen, bierstekerijen, handelaars en cafés zichtbaar deel uit van deze leefwereld of bleven zij op de achtergrond?

Foto, café in Halle (1959), Collectie Zuidwestbrabants Museum, Halle, inventarisnummer B228

Niet allen de drinkers van bier, jenever, wijn maar ook de consumenten van champagne, likeur en cider worden belicht. Wat werd er zoal gedronken, op welke plaatsen en bij welke gelegenheden? Was het nuttigen van alcohol iets voor mannen, vrouwen of het hele gezin? Voor de bourgeoisie of voor arbeiders? Had het een moderne of eerder traditionele bijklank? Welke rol speelde drank in het vormen van ‘groepsgevoelens’ bij families, vrienden, buren, sport- en cultuurliefhebbers?

v.l.n.r. Illustratie uit losse ‘schoolschriftjes’ (datering onbekend, wellicht jaren 1970), KADOC-KU Leuven, archief Sobriëtas; Ansichtkaart, ‘Vive la bonne bière de Hal’ (1920 – 1940), Collectie Zuidwestbrabants Museum, Halle, inventarisnummer B4770

En wat met de negatieve effecten van alcohol? Leidde overmatig drankgebruik tot sociale uitsluiting en stigmatisering? Einde 19e- begin 20e eeuw ontstonden er in België matigingsgezelschappen om het drankgebruik tegen te gaan. Hoe uitte deze bezorgdheid zich in de lokale gemeenschap? Welke impact hadden de matigingsbewegingen op de beeldvorming en het gebruik van alcohol in de lokale gemeenschappen?

Ook de hedendaagse context komt in het project aan bod. Het onderzoek belicht daarbij een aantal recente evoluties gaande van de schaalvergroting, industrialisering en neergang van de brouwnijverheid tot de heropleving van ambachtelijke productieplaatsen en de toenemende populariteit van streekproducten. Welke rol speelde en speelt het alcoholverleden in de (toeristische) erfgoedontsluiting van de provincie? Welke actoren bepaalden en bepalen de constructie van een regionale identiteit van het drinken?

‘Vlaams-Brabant drinkt’ duikt met andere woorden in de geestrijke wereld van de producenten, handelaars en verbruikers van alcohol en we nodigen u uit om ons te volgen.

• Voor ‘Vlaams-Brabant drinkt’ zijn we op zoek naar ‘papieren’ bronnen, iconografie en getuigenissen. Heeft u dergelijk materiaal ? Beantwoord dan zeker de oproep. Intussen hebben we reeds vele reacties op de oproep ontvangen: particulieren, heemkringen, gemeenten en brouwers wezen ons op hun erfgoedschatten. Het resultaat is verassend divers.  Een eerste inventarisatie vormt een prille collectie van 116 objecten. Deze zal tot aan de publicatie zeker nog aangroeien. Ondek hier de volledige 'Virtuele collectie Brouwerfgoed in Vlaams-Brabant'.
• Wil je je helemaal verdiepen in het Vlaams-Brabantse brouw- en stookverleden? Duik dan het Documentatiecentrum Vlaams-Brabant in. De collectie van deze bewaarbibliotheek telt maar liefst 7000 boeken en tijdschriften over de geschiedenis en het erfgoed van Vlaams-Brabant en haar voorlopers, met aandacht voor het lokale niveau. Doorzoek of bezoek de collectie. Een greep uit het aanbod vind je alvast in de selectieve bibliografie onderaan deze pagina.
• In het kader het onderzoeks- en publiactieproject 'Vlaams-Brabant drinkt' vond er op 10 mei 2014 een studiedag plaats. Naast een belichting van de voorlopige bevindingen van het lopende onderzoek en een stapel lees- en archieftips, deelden sprekers uit het erfgoed-, toeristische en professionele brouwersveld een waaier aan inspirerende praktijken van omgang met het regionale brouwverleden en -erfgoed. Een selectie aan bijdragen vindt u onderaan deze pagina.
• In de toeristische biergids 'Bier, een rondje Vlaams-Brabant' ontdekt u de rijke biertraditie van de provincie Vlaams-Brabant. Naast een overzicht van brouwerijen, biersoorten en biersmaken ontdekt u de geschiedenis maar ook de technische kant van het brouwproces.
• In het kader van Erfgoeddag 2015 (zondag 26 april) organiseert het Documentatiecentrum Vlaams-Brabant, i.s.m. Rijksarchief Leuven, een gelegenheidstentoonstelling die het familiale karakter van de Vlaams-Brabantse brouwerijsector op een diverse manier belicht. Hiervoor wordt geput uit de literatuurcollectie van het Documentatiecentrum Vlaams-Brabant, uit bedrijfsarchieven van het Rijksarchief Leuven, uit de collectie particulier brouwerfgoed ontsloten op de databank Erfgoedplus, en uit persoonlijke getuigenissen. Een lezing van Annelies Tollet dompelt je onder in familiale strategieën, vrouwelijke zaakvoerders en overerving binnen de brouwerswereld in Vlaams-Brabant, terwijl een wandeling door de Leuvense Gidsenbond het brouwersleven in de buurt van de Vaartkom terug tot leven wekt. Voor alle info, zie hier. Voor de bezoekersgids bij de tentoonstelling en voor een samenvatting van de lezing van Annelies Tollet, zie de pdf-documenten onderaan de pagina.
• In het kader van de ICAG-seminariereeks organiseren het Interfacultair Centrum Agrarische Geschiedenis (ICAG, KU Leuven) en het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) een lezing van Annelies Tollet (KADOC - KU Leuven) over de sociaal-culturele betekenissen van alcohol (1800-heden) in de regio Vlaams-Brabant. De lezing biedt een voorsmaakje van het boek dat in oktober 2015 uitkomt. Samen met de Franse ingenieur Georges Lacambre, de Leuvense familie Remy en de Hoegaardse melkboer Pierre Celis krijgt u een blik op meer dan tweehonderd jaar Vlaams-Brabants brouwerfgoed. Voor alle info, zie hier.
• Op 24 oktober om 14.00 uur wordt de publicatie 'Vlaams-Brabant drinkt. Bier- en jenevercultuur sinds 1800' voorgesteld te Diest. Dit is een co-editie van de provincie Vlaams-Brabant en uitgeverij Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen in de reeks ‘Accenten uit de geschiedenis van Vlaams-Brabant’. Een rijk geïllustreerde publicatie belicht de rol van brouwers en stokers in het sociale, politieke en culturele leven, de maatschappelijke inbedding van consumptiepraktijken en de beeldvorming van alcohol in reclame, liederen, wetgeving, toerisme en heemkunde. Het programma omvat enkele activiteiten rond het Diestse brouwverleden en -erfgoed, gevolgd door de eigenlijke boekvoorstelling, met bijdragen van  de auteur en betrokken erfgoedactoren, uitmondend in een receptie. Meer info vind je hier. Inschrijven kan vanaf midden september.
• De publicatie 'Vlaams-Brabant drinkt. Bier- en jenevercultuur sinds 1800' is voltooid. Het boek van 204 blz. is een verkennende cultuurhistorische studie van het belang van productie, distributie en consumptie van alcohol bij de identiteitsvorming van inwoners van Vlaams-Brabant sinds 1800. Auteur Annelies Tollet belicht de rol van brouwers en stokers in het sociale, politieke en culturele leven, de maatschappelijke inbedding van consumptiepraktijken en de beeldvorming van alcohol in reclame, liederen, wetgeving, toerisme en heemkunde.  De publicatie, in co-editie met Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, is in opdracht van de provincie uitgevoerd door vier Vlaamse erkende culturele archiefinstellingen: ADVN, Amsab-ISG, KADOC-KU Leuven en Liberaal Archief. Ze vormt voor onderzoekers een opstap en een richtingaanwijzer. Meer bestelinfo vind je hier. 
• Tijdens de Week van de Smaak 2015 plaatsen we het regionale brouwverleden en -erfgoed nogmaals in de kijker, gekoppeld aan de degustatie van recent opnieuw gebrouwen 'vergeten' biersoorten:
  1. 17/11/2015, 19.30-22 uur, Museum voor de Oudere Technieken (MOT, Grimbergen): 'Biererfgoed : bron van vergeten technieken en smaken': Maak aan de hand van de MOT-erfgoedcollectie kennis met de techniek achter bierproductie en -distributie. Laat je meevoeren naar de 18de eeuw via oude smaakbeschrijvingen en recepturen van het ‘Leuvense’ bier uit die tijd. Proef ook van de smaak van dit licht troebel blond hoge gistingsbier, recent herbrouwen en met een unieke smaak.
  2. 19/11/2015, 19-21 uur, den Ast (Halle): 'Ontdek en proef het Halse mout- en brouwerfgoed': In het authentiek kader van de gerestaureerde mouterij Van Roye beleef je, met alle zintuigen, het verhaal van het moutproces en dompelen collectiestukken van den AST je onder in het rijke Halse brouwverleden. Nadien belicht de lokale heemkundige kring een unieke bronnenreeks van eindverhandelingen van de Leuvense brouwopleiding uit het einde van de 19de eeuw. Ten slotte kan je proeven van het recent herbrouwen Halse Duivels bier, wiens smaak vakkundig toegelicht wordt door Frank Boon.
  3. 21/11/2015, 16-17.30 uur, Openbare Bibliotheek Wemmel: lezing Annelies Tollet over de publicatie ‘Vlaams-Brabant drinkt. Bier- en jenevercultuur sinds 1800’. In de lezing dompelt ze je onder in de familiale strategieën, vrouwelijke zaakvoerders en overerving binnen de brouwerswereld. Samen met de Franse ingenieur Georges Lacambre, de Leuvense familie Remy en de Hoegaardse melkboer Pierre Celis krijgt u een blik op meer dan tweehonderd jaar drankcultuur.  Aansluitend kan je een heerlijk ambachtelijk biertje proeven. Deze activiteit gaat door in de Bib van Wemmel, J. De Ridderlaan 49, 1780 Wemmel. Deelname is gratis, mits inschrijving via mail bib@wemmel.be, via telefoon 02/4620623 of aan de balie van de bib tijdens de openingsuren.
• Lezing door auteur Annelies Tollet op 15/01/2016 om 19.30 uur, organisatie Heemkring Ter Ham Steenokkerzeel. Ze brengt het boeiend verhaal van de mensen achter de brouwerijen uit de Vlaams-Brabantse regio, binnen het kader van de geschiedenis van de bier- en jenevercultuur sinds 1800. Hoe in de 19de eeuw de Brabantse artisanale brouwers en stokers onder druk kwamen te staan van de industrialisering en de schaalvergroting, en hoe na de Tweede Wereldoorlog een tegenbeweging van ambachtelijke brouwers op gang komt. Na deze lezing vertelt brouwer Bart Luts hoe hij er in geslaagd is om het 18de-eeuwse Leuvens bier onder de naam Luvanium opnieuw tot leven te roepen. Als afsluiter biedt de heemkring als nieuwjaarsdrink een glas heerlijke Luvanium aan. Deze activiteit gaat door in het Gemeenschapscentrum De Camme, Tervuursesteenweg 173, 1820 Perk (Steenokkerzeel). Deelname kost 3 euro.
• Lezing door auteur Annelies Tollet op 22/03/2016 om 20.00 uur, organisatie Davidsfonds Hever-Schiplaken-Boortmeerbeek. In het kader van de Nacht van de Geschiedenis organiseert Davidsfonds Hever-Schiplaken-Boortmeerbeek in samenwerking met Davidsfonds Haacht en Heemkundige Kring Ravensteyn op dinsdag 22 maart 2016 een lezing van Annelies Tollet, auteur van het boek ‘Vlaams-Brabant drinkt. Bier- en jenever sinds 1800’, een co-editie van de Provincie Vlaams-Brabant en Openbaar Kunstbezit Vlaanderen. Neem samen met historica en auteur Annelies Tollet een duik in de boeiende geschiedenis van de bier- en jenevercultuur in Vlaams-Brabant sinds 1800. Ze vertelt je over ambachtelijke brouwers en stokers en de opkomst van de industriële productie, maar ook over familiebedrijven en de rol van het café in de lokale gemeenschap. Deze activiteit gaat door in Zaal Carpus, Ravensteinstraat 2, 3191 Hever. Deelname kost 8 euro of 6 euro met Davidsfonds Cultuurkaart.
• Tentoonstelling van 21 april tot 21 mei 2016 in Bezoekerscentrum 'De Lambiek', organisatie provincie i.s.m. Gemeentebestuur Beersel en Heemkundig Genootschap ‘van Witthem’. De tentoonstelling  dompelt je onder in de Vlaams-Brabantse bier- en brouwcultuur sinds 1800. Verhalen en erfgoedobjecten uit de streek van de Zennevallei vertellen je meer over de politieke en socio-culturele rol van brouwers en hun families; de ontwikkeling van het café- en verenigingsleven; de beeldvorming van alcohol in reclame; liederen en wetgeving; en de opkomst van producenten- en consumentenverenigingen ter bescherming van de biercultuur. Deze tentoonstelling gaat door in Bezoekerscentrum 'De Lambiek', Gemeenveldstraat 1, 1652 Alsemberg (Beersel). Prijs: 3 euro, met reductie voor kinderen, senioren en leerkrachten. Klik hier voor de bezoekersgids.
• Digitale quiz over Vlaams-Brabants bierverleden. Vragen en puzzels op tablet. Wil je op een speelse manier kennismaken met het Vlaams-Brabant bierverleden? Bezoek dan tijdens de Biermaand Vlaams-Brabant (22 april - 22 mei 2016) één van de bierminnende locaties en speel de digitale quiz op de aanwezige tablet. Via 12 vragen of puzzels doorloop je de geschiedenis van alcohol in Vlaams-Brabant. Zo krijg je verrassende informatie over het sociale leven in de lokale café’s in het fin de siècle, de industrialisering van de sector na WOI of de hedendaagse hobbybrouwers.
• Lezing door auteur Annelies Tollet met bierproeverij op 04/06/2016 om 20.00 uur, organisatie Malt&Mout. Ze brengt het boeiend verhaal van de mensen achter de de productie, distributie en consumptie van alcohol in de Vlaams-Brabantse regio, binnen het kader van de geschiedenis van de bier- en jenevercultuur sinds 1800. Ze belicht de rol van brouwers en stokers in het sociale, politieke en culturele leven van Vlaams-Brabant. De lezing is gekoppeld aan een bierproeverij van drie nieuwe Vlaams-Brabantse brouwerijen, namelijk Angerik, 4Pajot en Craywinckelhof. Zij zullen er hun nieuwe creaties voorstellen. De activiteit vindt plaats op zaterdag 4 juni 2016, om 20.00 uur, in GC Elzenhof, Kroonlaan 12, 1050 Brussel.
• Lezing door auteur Annelies Tollet met bierproeverij op 10/10/2016 om 20.00 uur, organisatie Gemeenschapscentrum Essegem. In het kader van een biertrilogie, belicht ze de geschiedenis van twee eeuwen biercultuur in Vlaams-Brabant en Brussel. De activiteit vindt plaats op maandag 10 oktober 2016 om 18u30 in Café Excelsior, Sint-Pieterskerkstraat 8,1090 Jette. De activiteit is gratis. Inschrijven is noodzakelijk.
• Lezing door auteur Annelies Tollet met bierproeverij op 19/01/2017 om 18.30 uur, organisatie Brusselfabriek vzw. In het kader van een lezingenreeks over hedendaagse industrieel-erfgoedthema's in Brussel, belicht ze de socio-culturele impact van het bier en het brouwen. De activiteit vindt plaats op donderdag 19 januari 2017 om 18u30 in Café de la Rue in de Kolomstraat 30, 1080 Molenbeek. De toegangsprijs bedraagt 5 euro. Inschrijven is niet noodzakelijk.
• Lezing door auteur Annelies Tollet met literair ontbijt op 22/01/2017 om 09.30 uur, organisatie Davidsfonds Hever-Schiplaken-Boortmeerbeek. In het kader van Toast Literair belicht ze de boeiende geschiedenis van de Brabantse bier- en jenevercultuur, cafés, brouwers, stoker en drinkers, sinds 1800, in de samenleving en in de literatuur. Na de lezing, vergezeld van een glaasje cava, verse broodjes en een koffiekoek, worden er bierproevertjes aangeboden De activiteit vindt plaats op zondag 22 januari 2017 om 09u30 in Zaal Carpus Hever, Ravesteinstraat 2, 3191 Boortmeerbeek-Hever. De toegangsprijs bedraagt 12 euro. Inschrijven is noodzakelijk, via Guido Van Steen, telefoon 015 51 40 53 of mail dfhever@hotmail.com.
• Lezing door auteur Annelies Tollet, inclusief ambachtelijke bierproevertjes en bapas, op 28/04/2017 om 19.30 uur, organisatie Toerisme Vlaams-Brabant vzw, Belevingscentrum ’14-‘18. Ze brengt het boeiend verhaal van de mensen achter de de productie, distributie en consumptie van alcohol in de Vlaams-Brabantse regio, binnen het kader van de geschiedenis van de bier- en jenevercultuur sinds 1800. Ze belicht de rol van brouwers en stokers in het sociale, politieke en culturele leven van Vlaams-Brabant. De lezing is gekoppeld aan een proeverij van bieren en bapas. De activiteit vindt plaats op vrijdag 29 april 19 2017 om 19u30 in Engelenburcht, zaal Ursula, Kruineikestraat 5a, 3150 Tildonk. De toegangsprijs bedraagt 5 euro. Vooraf inschrijven via grooteoorlog@vlaamsbrabant.be of telefonisch via 016 26 76 28.